Eise Eisinga Planetarium UNESCO op Werelderfgoedlijst
Op 19 september 2023 is het Eise Eisinga Planetarium in Franeker op de Werelderfgoedlijst geplaatst.
Met deze inschrijving erkent UNESCO, de VN-organisatie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, de uitzonderlijke en unieke kwaliteiten van dit erfgoed. In totaal telt het Nederlandse Koninkrijk nu dertien werelderfgoedsites.
Het Eise Eisinga Planetarium is het oudste continu werkende planetarium ter wereld. Het is gelegen in het historische centrum van Franeker, één van de elf historische steden in de provincie Fryslân (Friesland), in de
noorden van Nederland.
Dit nauwkeurig werkende model van ons zonnestelsel werd tussen 1774 en 1781 gebouwd door een gewone burger: de Friese wolfabrikant Eise Eisinga. Het mechanisme bestaat uit eenvoudige maar robuuste componenten, zoals houten hoepels en schijven en ijzeren pinnen. Het geeft een actueel en realistisch beeld van de standen van de zon, de maan, de aarde en de vijf andere planeten die destijds bekend waren.
Het mechanisme, ingenieus aangedreven door één enkele slingerklok, is ingebouwd in het plafond en bovenaan het bed doos van een woonkamer. Vanaf het moment dat het planetariuminstrument werd voltooid fungeerde de kamer continu als ontvangst- en presentatieruimte. Tot op de dag van vandaag is het open voor het grote publiek en wordt het gebruikt als astronomisch object door het onderwijs centrum.